Αποτίμηση της απελευθέρωσης σε είκοσι επιλεγμένα επαγγέλματα - 1η έκδοση. - Αθήνα: Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών, 2016

H έκθεση αποτιμά την πορεία απελευθέρωσης της αγοράς επαγγελμάτων/οικονομικών δραστηριοτήτων του τομέα των υπηρεσιών, ως αποτέλεσμα των θεσμικών αλλαγών που έλαβαν χώρα στον τομέα αυτό μέχρι το τέλος του 2014. Σημείο εκκίνησης αποτελεί ο Ν.3919/2011, που αφορούσε στην κατάργηση αδικαιολόγητων περιορισμών στην πρόσβαση και άσκηση επαγγελμάτων, ενώ ακολούθησε σειρά συμπληρωματικών νομοθετημάτων στην κατεύθυνση της απελευθέρωσης. Για τη διασφάλιση της, κατά το δυνατόν, αντιπροσωπευτικότητας του δείγματος ώστε να καταστεί δυνατή η εξαγωγή γενικότερων συμπερασμάτων σχετικά με την αποτελεσματικότητα των νομοθετικών παρεμβάσεων, την πορεία απελευθέρωσης και τις επιπτώσεις στους νεοεισερχόμενους και τις τιμές/αμοιβές επελέγησαν είκοσι ρυθμιζόμενα επαγγέλματα με βάση έναν συνδυασμό κριτηρίων.

Τα συγκεκριμένα επαγγέλματα/οικονομικές δραστηριότητες είναι: συμβολαιογράφοι-συμβολαιογραφικές εταιρείες, δικηγόροι-δικηγορικές εταιρείες, νόμιμοι ελεγκτές, λογιστές-φοροτεχνικοί, ιατροί-ιατρεία-πολυϊατρεία, οδοντίατροι-οδοντιατρεία-πολυοδοντιατρεία, φυσικοθεραπευτές-εργαστήρια φυσικοθεραπείας, διδασκαλία σε φροντιστήριο-ίδρυση φροντιστηρίου, ενεργειακοί επιθεωρητές, μεσίτες, πιστοποιημένοι εκτιμητές, οδηγοί ταξί-επιβατηγά ταξί δημόσιας χρήσης, φορτοεκφορτωτές, ναυτικοί πράκτορες, ξεναγοί, Ιδιωτικά Γραφεία Ευρέσεως Εργασίας, Επιχειρήσεις Προσωρινής Απασχόλησης, εφημεριδοπώλες-πρακτορεία διανομής τύπου, ενεχυροδανειστές και εκτελωνιστές.

Από την ανάλυση με βάση την εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ και τους δείκτες ρύθμισης προκύπτει ότι η εφαρμογή του νέου θεσμικού πλαισίου είχε ως αποτέλεσμα την κατάργηση ή δραστική μείωση της πλειονότητας των περιορισμών στο σύνολο των εξεταζόμενων επαγγελμάτων/οικονομικών δραστηριοτήτων. Η μεγαλύτερη μείωση αφορά σε εμπόδια εισόδου στα επαγγέλματα και λιγότερο σε ρυθμίσεις συμπεριφοράς τους. Οι εναπομείνασες ρυθμίσεις αφορούν κυρίως επιστημονικά επαγγέλματα και οικονομικές δραστηριότητες όπου, λόγω της απαιτούμενης επιστημονικής εξειδίκευσης και της ιδιαίτερης φύσης των παρεχόμενων υπηρεσιών, δικαιολογείται κάποιος υψηλότερος βαθμός ρυθμίσεων.

Οι νεοεισερχόμενοι για το σύνολο των εξεταζόμενων επαγγελμάτων δεν μειώθηκαν σημαντικά, παρ`όλη την οικονομική ύφεση, ενώ αν εξαιρεθούν ορισμένα επαγγέλματα που έχουν υψηλή απασχόληση και κινητικότητα, ο αριθμός τους αυξήθηκε. Επιπλέον, σε σύγκριση με τα έτη πριν τη μεταρρύθμιση, ο αριθμός των νεοεισερχομένων φαίνεται να αυξάνεται καθώς περνούν τα έτη και ωριμάζει η απελευθέρωση.

Με δεδομένο ότι οι μειώσεις στις τιμές των υπηρεσιών που περιλαμβάνονται στο Γενικό Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (Γ.Δ.Τ.Κ.) ξεκίνησαν κατά κανόνα ένα έτος νωρίτερα από τη μείωση του Δείκτη, αλλά και το γεγονός ότι σε αρκετές από αυτές τις υπηρεσίες οι μειώσεις των τιμών ήταν εντονότερες συγκριτικά με την αντίστοιχη υποχώρηση του Γ.Δ.Τ.Κ. κατά τα έτη 2013-2014, δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει το ενδεχόμενο οι συγκεκριμένες μειώσεις να οφείλονται σε κάποιο βαθμό στις μεταρρυθμίσεις. Σαφείς ενδείξεις για μείωση ως αποτέλεσμα της μεταρρύθμισης προκύπτουν μόνο για τις υπηρεσίες των μεσιτικών γραφείων. Αντίστοιχες ενδείξεις παρατηρούνται και για τα περισσότερα επαγγέλματα που δεν συμμετέχουν στη διαμόρφωση του Γ.Δ.Τ.Κ.

Η μεταρρύθμιση συνέπεσε με ιδιαίτερα δυσμενείς συνθήκες στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας και στην εξέλιξη της οικονομικής δραστηριότητας και στα επαγγέλματα αυτά, λόγω της οικονομικής κρίσης. Οι συγκεκριμένες οικονομικές συνθήκες καθιστούν ιδιαίτερα περίπλοκη την αποτίμηση των επιδράσεων της απελευθέρωσης, καθώς είναι δύσκολος ο διαχωρισμός τους από τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης. Επιπλέον, κατά την σύνταξη της εργασίας οι νομοθετικές παρεμβάσεις σε συγκεκριμένα επαγγέλματα δεν είχαν ολοκληρωθεί, ενώ σε όσα είχαν οριστικοποιηθεί δεν είχε περάσει αρκετός χρόνος από την εφαρμογή τους. Η τελική διαμόρφωση του θεσμικού πλαισίου πιθανόν να επηρεάσει περαιτέρω τόσο τον αριθμό των νεοεισερχόμενων όσο και τις τιμές/αμοιβές, ενώ για ορισμένες μεταβλητές, όπως η απασχόληση, που χαρακτηρίζονται από χρονική υστέρηση, απαιτείται να περάσει περισσότερος χρόνος, ώστε να εκδηλωθούν πλήρως τα αποτελέσματα των παρεμβάσεων. Συνολικά, οι πρώτες ενδείξεις δείχνουν ότι η απελευθέρωση είχε μια θετική επίδραση και, ανεξαρτήτως του μικρού μεγέθους της επίδρασης αυτής βραχυχρόνια, αποτελεί μια αναγκαία διαρθρωτική μεταρρύθμιση με πολυδιάστατα και μακροχρόνια οφέλη.