Καραπάνου, Άννα [Επιμελητής]. Πολιτικοί προσανατολισμοί του νέου ελληνισμού

Το 2008, το Ίδρυμα της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία οργάνωσε κύκλο διαλέξεων, με θέμα «Πολιτικοί προσανατολισμοί του νέου ελληνισμού». Πέντε κορυφαίοι επιστήμονες αναφέρθηκαν σε ζητήματα πολι- τικής και κοινωνικής οργάνωσης, που όρισαν τη διαδρομή των Ελλήνων σε μία περίοδο πολλών εκατοντάδων ετών. Οι ομιλίες εκείνες, με τη μορφή επεξεργα- σμένων επιστημονικών άρθρων, παρουσιάζονται στον ανά χείρας τόμο.

Το μείζον πρόβλημα της νομιμοποίησης υπήρξε το κεντρικό ερώτημα που διαπέρασε τη νεότερη εποχή στην ευρύτερη διάρκειά της: πώς πρέπει να είναι οργανωμένες οι ανθρώπινες κοινωνίες; Πώς νομιμοποιείται η εξουσία; Η ίδια, άλλωστε, η έναρξη των “νεότερων χρόνων” συνδέεται, στην ευρωπαϊκή ιστο- ρία, με την εμφάνιση οικονομικών και κοινωνικών εξελίξεων (αλλά και ιδεών, πρώτιστα την Αναγέννηση) που οδήγησαν στην αμφισβήτηση του παλαιότε- ρου –για λόγους συντομίας, αν και λίγο απλουστευτικά, ας το αποκαλέσουμε “μεσαιωνικό”– μοντέλου διακυβέρνησης. Εκείνο βασιζόταν στη νομιμοποίηση που προσέφερε η πεποίθηση ότι η ανθρώπινη τάξη αντανακλούσε μία «ουρά- νια» ή «θεϊκής» προέλευσης βούληση, έναντι της οποίας, ασφαλώς, δύσκολα μπορούσε να υπάρξει αντίλογος· ειδικά στη Δυτική Ευρώπη, η διακυβέρνηση βασιζόταν, ακόμη, στις κοινωνικές δομές της φεουδαρχίας και στην κληρονομι- κή διαδοχή στους κόλπους μιας περιορισμένης κοινωνικής ομάδας αριστοκρα- τών. Ήδη όμως στα τέλη του Μεσαίωνα, οι κοινωνίες γίνονταν πολύ πιο πολύ- πλοκες: η άνοδος νέων οικονομικών σχημάτων –του πρώιμου καπιταλισμού–, της νέας αστικής τάξης, αλλά και των ιδεών του ανθρωπισμού (στις οποίες καθοριστικό ρόλο έπαιζε η επανεύρεση της αρχαίας ελληνικής πνευματικής κληρονομιάς μέσω και των βυζαντινών παρακαταθηκών) αποτέλεσαν το έναυ- σμα για την ουσιαστική μεταλλαγή της ευρωπαϊκής οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας.