Βιβλιογραφικά στοιχεία
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ
1. ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
Χαρακτηριστικά της διδασκαλίας
Φυσική και σχολική διδασκαλία
Η αναγκαιότητα της σχολικής διδασκαλίας
Παράγοντες της διδασκαλίας
Το διδακτικό τρίγωνο
Διδασκαλία και μάθηση
2. ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
-Μορφωτικός αντικειμενισμός
-Διδακτικός μορφολογισμός
-Η έννοια της μόρφωσης
Γενική μόρφωση
Το νέο μορφωτικό ιδεώδες
Γενική και επαγγελματική μόρφωση
-Σκοποί και στόχοι της διδασκαλίας
-Ταξινομίες στόχων διδασκαλίας
3. Η ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ
-Επιλογή της ύλης
-Διάταξη της ύλης
Η επάλληλη διάταξη της ύλης
Συστήματα επάλληλης διάταξης της ύλης
Η παράλληλη διάταξη της διδακτέας ύλης
Συστήματα παράλληλης διάταξης της ύλης
Παράλληλη διάταξη της ύλης και διαθεματικότητα
-Το πρόβλημα της πληθώρας της διδακτέας ύλης
-Αναλυτικό πρόγραμμα
Ιστορική εξέλιξη του αναλυτικού προγράμματος
-Σχολικά εγχειρίδια
Λειτουργίες των σχολικών εγχειριδίων
Παρουσίαση της πραγματικότητας στον μαθητή
Καθοδήγηση της διδασκαλίας
Δραστηριοποίηση των κινήτρων μάθησης
Εμπέδωση και αξιολόγηση
Κοινωνικοποίηση
-Ωρολόγιο πρόγραμμα
4. ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
-Διδακτική και επιστημονική μέθοδος
Μέθοδος διδασκαλίας και συναφείς διδακτικοί όροι
Μέθοδος διδασκαλίας και αποτελεσματικότητα μάθησης
-Μορφές διδασκαλίας
Διάλεξη (παρουσίαση και επίδειξη)
Κανόνες αποτελεσματικής διάλεξης
Πορεία διδασκαλίας
Παρουσίαση
Μορφές παρουσίασης
Επίδειξη
Επίδειξη φυσικών και πνευματικών δεξιοτήτων
Ερωτηματικές μορφές διδασκαλίας
Ταξινόμηση των ερωτήσεων
Κλειστές και ανοιχτές ερωτήσεις
Έρευνες σχετικές με τις ερωτήσεις
Χαρακτηριστικά των καλών ερωτήσεων
Κανόνες θέσης ερωτήσεων
Κατανομή των ερωτήσεων στην τάξη
Διόρθωση και συμπλήρωση των απαντήσεων
Ο ελεύθερος διάλογος
Η συζήτηση
Σχεδιασμός μιας συζήτησης
Διεύθυνση της συζήτησης
Μαιευτική μορφή διδασκαλίας
Διαλεκτική / Διερευνητική διδασκαλία
Σεμινάριο
Συνεργατική μάθηση και μάθηση της συνεργασίας
Συνεργασία και ανταγωνισμός
Αποτελεσματικότητα της συνεργατικής μάθησης
Εφαρμογή της συνεργατικής μάθησης στην τάξη
Μορφές συνεργατικής μάθησης
Σχέδια συνεργατικής έρευνας
Ατομική διδασκαλία
Αυτορρυθμιζόμενη μάθηση
Άμεση και έμμεση διδασκαλία
Άμεση διδασκαλία
Πότε είναι κατάλληλη η άμεση διδασκαλία
Άμεση διδασκαλία και άσκηση δεξιοτήτων
Έμμεση διδασκαλία
Κοινωνικές μορφές της σχολικής εργασίας
Συλλογική διδασκαλία
Ανοιχτή διδασκαλία
-Το αξίωμα της "ελευθερίας της μεθόδου"
-Γενικές διδακτικές αρχές:
της αυτενέργειας, της εποπτικότητας, της παιδοκεντρικότητας, της εγγύτητας προς την ζωή, της άσκησης και της εμπέδωσης, της εργασίας, της παιδαγωγούσας διδασκαλίας
Μια γενικότερη διδακτική αρχή: Διαφοροποίηση και εξατομίκευση της διδασκαλίας
Εξωτερική / εσωτερική διαφοροποίηση
Στρατηγικές της διδασκαλίας
5. ΜΕΣΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
-Είδη εποπτικών και άλλων μέσων διδασκαλίας
-Επιλογή και χρήση των μέσων διδασκαλίας
-Υλικοτεχνική υποδομή
Το διδακτήριο
Η σχολική αίθουσα
Η διάταξη των θρανίων
Η ανθρωπογεωγραφία της σχολικής αίθουσας
Το μέγεθος του σχολείου
6. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
-Μακρο-, μέσο- και βραχυπρόθεσμος σχεδιασμός
-Διαστάσεις του σχεδιασμού της διδασκαλίας
-Προετοιμασία της διδασκαλίας
-Συμμετοχή των μαθητών στον σχεδιασμό
-Μοντέλο σχεδιασμού της διδασκαλίας
Προκαταρκτικά στοιχεία
Θέμα και περιεχόμενα της διδακτικής ενότητας
Επιλογή και επεξεργασία των περιεχομένων μάθησης
Σκοποθεσία και στοχοθεσία
Προϋποθέσεις μάθησης των μαθητών
Πορεία διδασκαλίας
Θεμελίωση των μεθοδολογικών προεπιλογών
Πρόληψη συγκρούσεων και πειθαρχικών προβλημάτων
Σχέδιο μαθήματος
Καταληκτικές ενέργειες - αξιολόγηση του σχεδιασμού
7. ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
Φάσεις εκτέλεσης της διδασκαλίας
Γενικές αρχές εκτέλεσης της διδασκαλίας
Βασικές αρχές επαφής εκπαιδευτικού-μαθητών
Χαρακτηριστικά του καλού εκπαιδευτικού
Καλός εκπαιδευτικός και αποτελεσματική διδασκαλία
8. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
-Αξιολόγηση της εργασίας του εκπαιδευτικού
-Αξιολόγηση με βάση τον σχεδιασμό της διδασκαλίας [...]
Ο εκπαιδευτικός παίζει σημαντικό ρόλο στην ποιότητα της διδασκαλίας και συνεπώς και της μάθησης στην τάξη. Η αισιόδοξη αυτή προοπτική επιβεβαιώνεται όλο και περισσότερο με την πάροδο του χρόνου, καθώς από τα ερευνητικά δεδομένα προκύπτει ότι τα κίνητρα μάθησης και οι επιδόσεις των μαθητών επηρεάζονται σημαντικά από τον επαγγελματισμό και την αποτελεσματικότητα του εκπαιδευτικού.
Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε βεβαίως το γεγονός ότι η διδασκαλία είναι μια εντελώς προσωπική και ιδιοσυγκρασιακή διαδικασία. Ποτέ δύο εκπαιδευτικοί δεν σκέφτονται και δεν ενεργούν, ποτέ δεν διδάσκουν κατά τον ίδιο τρόπο. Η προσωπική συγκρότηση και η προσωπική ενεργητικότητα του εκπαιδευτικού, την οποία επενδύει στην διδασκαλία του, εξασφαλίζουν την δημιουργικότητα σκέψης και δράσης, η οποία αποτελεί την μεγαλύτερη ανταμοιβή που μπορεί να πάρει ένας άνθρωπος από την εργασία του. Ωστόσο η μετάφραση αυτής της προσωπικής συγκρότησης και ενεργητικότητας σε ένα πλαίσιο συνεχούς αναδόμησης και αναστοχασμού με βάση τις εμπειρίες του χρειάζεται την επιστημονική γνώση. Χωρίς αυτήν οποιαδήποτε μέθοδος και πρακτική καταλήγει να λειτουργεί ως συνταγή, η οποία δεν οδηγεί σε ικανοποιητικά αποτελέσματα, μολονότι την εφαρμόζει κατά γράμμα. Από την άλλη πλευρά πάλι χωρίς χρήσιμες προτάσεις για την διδακτική πράξη, η επιστημονική γνώση παραμένει αφηρημένη και άρα χωρίς πρακτική χρησιμότητα. Αυτήν την γνώση προσπαθεί να παράσχει στον εκπαιδευτικό το βιβλίο αυτό.
Η πρώτη έκδοση του ανά χείρας εγχειριδίου είχε απροσδόκητη εκδοτική επιτυχία, η οποία επιβεβαιώνει την άποψή μας ότι καλύπτει προφανώς ένα σημαντικό κενό στην σχετική ελληνική βιβλιογραφία. Η επανατροφοδότηση που πήραμε από συναδέλφους, συνεργάτες και λοιπούς αναγνώστες και η αξιοποίηση των παρατηρήσεων και των υποδείξεών τους μας επιτρέπει να ελπίζουμε ότι βελτιώσαμε σημαντικά την ποιότητά του.
Σημειώνουμε και πάλι ότι το βιβλίο δεν προσφέρεται ως βοήθημα προετοιμασίας για τις εξετάσεις του ΑΣΕΠ, διότι είναι γραμμένο με εντελώς διαφορετική προσέγγιση από αυτήν που εφαρμόζεται κατά τις εξετάσεις αυτές.
(από τον πρόλογο του βιβλίου)
